Steriele opinies

In een recent Knack-opiniestuk pleit een filosoof van de KU Leuven ervoor om een maand lang geen opinies te hebben. Het doel zou zijn om “te ontwennen aan oppervlakkige opinies”, niet om uiteindelijk helemaal geen meningen meer te willen hebben (zoals bv. met afkicken van roken). Opinies mogen dus, als men eerst maar heeft nagedacht en getwijfeld. Helemaal geen opinies hebben is trouwens onmogelijk: als je iets leest of hoort dan “vind” je daar automatisch iets van, ook al is het oppervlakkig of fout (zoals de filosoof zelf, die ‘de aarde is bol’ als ‘mening’ omschrijft). Maar eerder dan het hebben van opinies te ontraden, zou men het uitdrukken van opinies in vraag moeten stellen, a fortiori op de sociale media. 

Het ‘posten’ van (liefst gefundeerde) meningen op een forum (dat van Doorbraak, bijvoorbeeld) gebeurt vanuit verschillende motivaties. Om te beginnen is er het narcistisch motief. Het geeft voldoening je eigen opinies op een online platform te zien verschijnen: l'étalage du moi, zoals men zegt in het Frans. Je krijgt er een gevoel van belangrijkheid door: je teksten worden (allicht) gelezen, en je krijgt ‘likes’ (thumbs up). Al snel geraak je ‘hooked’ aan het “disqus-sieforum” en reageer je als een Pavlov-hondje telkens je een ‘alert’ krijgt of een rood labeltje ziet verschijnen met het nummer van het aantal reacties. Het is zo ego-strelend dat je er niet mee kan ophouden. Stimulus, response en positive reinforcement: puur Skinner.

Het publiceren van je mening kan ook therapeutisch zijn. Als je kwaad wordt of opgewonden raakt door wat je hoort of leest, dan kan een discussieforum een ideale plek zijn om je frustraties de vrije loop te laten, to get if off your chest, zoals men zegt in het Engels. Niet iedereen heeft immers een meevoelende huisgeno(o)t(e) die je gejeremieer geduldig aanhoort, en de tijd dat men ermee terecht kon bij de kapper of de tapper is voorbij. Pleur je emoties dan maar op een forum, dat lucht op. En wie aanstoot neemt aan je reacties: de boom in. Een forum is toch anoniem.

Een derde reden om te posten sociale media is persuasief: men wil deelnemen aan het ‘debat’ om reacties uit te lokken, om anderen te overhalen je opinie over te nemen en om hen het (d.w.z. jouw) ‘licht’ doen zien (du choc des idées jaillit la lumière). Goed bedoeld ongetwijfeld. Maar wie zo’n ‘debat’ op fora volgt wordt moe van de opengetrapte deuren, de inspiratieloze clichés, de starre polarisering, de hoge zuurtegraad, de sporadische hatelijkheden en het lage intellectuele niveau. Het zijn oeverloze discussies, dikwijls in een gebrekkige taal, en niet zelden ontsierd door persoonlijke aanvallen. 

En dan is er nog de pro-actieve motivatie. Men plaatst opinies op een discussieplatform in de hoop daadwerkelijk iets te kunnen veranderen aan ‘foute’ toestanden. Hoe futiel. Want of het nu gaat over politieke besluitvorming (op Vlaams of federaal niveau), maatschappelijke veranderingen (bv. migratie), media (bv. de programma’s en presentatoren op de VRT), onderwijs (eindtermen) en zelfs literatuur of voetbal: het idee alleen al dat je door je gefundeerde opinie te uiten ook maar iets zal veranderen aan de toestand of de gebeurtenis die je onaanvaardbaar vindt of die je ergert: dat is ontroerend naïef, want uitgesloten. Het heeft een tijd geduurd voor ik tot deze conclusie ben gekomen - hoewel dit natuurlijk ook maar een 'mening' is.

Kortom: je opinie posten op een discussieforum is steriel. Je verliest er veel tijd mee, maar je bereikt niets. Zodra men beseft hoe pathetisch het is elke dag aan zo’n forum te ‘hangen’ als een kalf aan de uier van de koe, houdt men ermee op. Het leven is al kort genoeg.

Time is life: it is irreversible and irreplaceable. (Alan Lakein)

But at my back I always hear
Time’s wingèd chariot hurrying near
And yonder all before us lye
Desarts of vast eternity. (Andrew Marvell)

Avec le temps, va, tout s'en va (…)
Entre les mots, entre les lignes et sous le fard
D'un serment maquillé. (Léo Ferré) 

Car tous les instants
De nos vingt ans
Nous sont comptés
Et jamais plus
Le temps perdu
Ne nous fait face
Il passe. (Charles Aznavour)

Henri Pelissier