Schrijf duidelijk!

Het is een opmerking uit mijn kindertijd. In de lagere school werd ons geleerd mooi tussen de lijntjes te schrijven. Er waren er vier: twee basislijntjes om de 'gewone' letters horizontaal te leren schrijven, een lijntje erboven als grens voor de letters met een 'uitsteeksel' boven, zoals 'b', 'k' of 'f', en een extra lijntje onder voor de letters een verlenging naar onder, zoals 'g', 'p' én 'f'. Zo leren schrijven was een goede oefening in concentratie, focus, netheid en zelfs calligrafie. Het mooie geschrift van sommige bejaarden illustreert hoe leesbaar leren schrijven een levenslang automatisme kan worden. Vandaag kunnen  vele jongeren niet mooi meer schrijven, maar snel typen des te meer. Het is een teken des tijds dat zelfs de gekende Amerkaanse linguïst  John McWorther het nut van lessen in manueel schrijven ('cursive' - wat ook schuin schrijven suggereert) in twijfel trekt: het is messy en alles wordt toch ingetikt en geprint vandaag (artikel NYT). 

Mooi leren schrijven is bij mij geen automatisme geworden, tot grote ergernis van mijzelf. Dat was al zo in mijn studententijd. Ik benijdde medestudenten die tijdens de colleges tegelijk goed konden luisteren en netjes noteren. Terug op kot gekomen kon ik dikwijls mijn eigen notities niet goed meer lezen zodat ik aangewezen was op de fotokopies van gewillige 'comilitones'. En het is nooit verbeterd. Dikwijls kan ik mijn eigen gekribbel in de marge van de tekst een boek niet meer ontcijferen zodat ik niet meer weet wat ik ervan vond tijdens een eerste lectuur. En het snel neerkrabbelen van een adres of telefoonnummer is een risico want dikwijls onleesbaar. De schrijfmachine, en later het toetsenbord van een pc (ik ben geen smartphone duim-wizzard) zijn altijd mijn trouwe bondgenoten geweest voor het netjes ordenen en leesbaar bewaren van mijn briljante ideeën en redeneringen. 

Maar zelfs met ditigale en technologische hulpmiddelen kan men er een soepje van maken. Dat is vandaag gebleken tijdens de instudering van een partituur van Rachmaninov. Hier een eerste versie, opgetekend door een 'schribent' die wou aantonen hoe moeilijk de partituur wel niet is: 

Niet zoveel noten op het eerste gezicht, maar het instuderen ervan bezorgt je een punthoofd, zoals ik heb ondervonden. Je bent een eeuwigheid bezig met te ontcijferen welke noten waar moeten worden gespeeld, met welke hand, met welke vingers, en hoe lang ze moeten klinken. Dit is geen Bach maar Rach: je handen moeten voortdurend een andere positie innemen op het klavier, en dat vraagt enige handigheid. Maar alsof dit niet volstond, wou de 'editor' het nog eens éxtra moeilijk maken door eigen 'vondsten': zo splitst hij triolen at random over twee notenbalken, zet hij een noot eerst op de bovenste notenbalk en plaatst hij enkele tellen erna exact de zelfde noot op de onderste notenbalk met veel hulplijntjes, zet hij plots een sol-sleutel in de onderste notenbalk voor drie noten waarna terug de fa-sleutel geldt, enzovoort.  Een echte ramp. Ook hier geldt: schrijf duidelijk! 

Ziehier een tweede partituur van precies dezelde maten. Wat een lust voor het oog. Hier heeft de 'scribent' er consequent voor gekozen de noten voor de rechterhand in de bovenste notenbalk te zetten, en de noten voor de linkerhand in de onderste notenbalk, ook al zijn daar hulplijntjes voor nodig. Kan het simpeler? De partituur is nu overzichtelijk. De handen vinden bijna automatisch de juiste positie, het instuderen gaat gemakkelijker en vooral: ik heb er deze maten veel sneller door leren memorizeren. 

De conclusie? Schrijf duidelijk! 

Herman Pelissier